Մանկական հոգեկան և ֆիզիկական առողջություն․ ռիսկերը և կանխարգելման ուղիները

խնդիրները՝ մասնավորապես տրավմատիզմի կանխարգելման անհրաժեշտությունը։ Մասնագետները կարևորեցին ոչ միայն ֆիզիկական վնասվածքների, այլև հոգեկան խանգարումների տարածվածության վրա ուշադրություն դարձնելը՝ հաշվի առնելով վերջին տարիներին արձանագրված մտահոգիչ միտումները։

Տրավմատիզմը՝ մահվան հիմնական պատճառ

«Հերացի» վերլուծական կենտրոնի ղեկավար Մերի Տեր-Ստեփանյանը նշեց, որ 1-ից 18 տարեկան երեխաների շրջանում տրավմատիզմն առաջին տեղում է մահվան պատճառների շարքում, իսկ մինչև 1 տարեկան երեխաների դեպքում այն զբաղեցնում է հինգերորդ տեղը։ Սա ցույց է տալիս, որ կանխարգելիչ միջոցառումների իրականացումը կենսական կարևորություն ունի։

Հոգեկան առողջության խնդիրները՝ ժամանակի հրամայական

Հոգեբուժության ամբիոնի վարիչ Կարինե Թաթարյանը շեշտեց, որ պատերազմները, համաճարակները և սոցիալական անկայունությունը մեծացրել են մանկական և դեռահասների տագնապային խանգարումների, վախերի ու դեպրեսիայի տարածվածությունը։ «Երեխան ի ծնե նախատրամադրված չէ այս խնդիրներին, սակայն մեծահասակների վերաբերմունքը, ընտանեկան միջավայրն ու սոցիալական գործոնները կարող են խիստ ազդել նրա հոգեկան կայունության վրա»,- ասաց նա։

Ըստ մասնագետի, երեխայի հետ ամուր էմոցիոնալ կապի պահպանումը և նրա ինքնագնահատականի ձևավորման վրա աշխատելը կարևոր քայլեր են հոգեկան առողջության պահպանման համար։

Համակարգչային խաղերի և ինտերնետի ազդեցությունը

Բժշկական հոգեբանության ամբիոնի վարիչ Խաչատուր Գասպարյանն ընդգծեց, որ 1-1.5 տարի հետո համակարգչային խաղերից կախվածությունը պաշտոնապես ճանաչվելու է որպես վարքային խանգարում։ «Համակարգչային խաղերն ինքնին չեն առաջացնում հոգեկան խանգարումներ, սակայն երեխայի ընտանիքի հոգեբանական մթնոլորտը կարող է նպաստել դրանց զարգացմանը»,- նշեց նա։

Նա նաև անդրադարձավ այն վտանգին, որ երեխաները հաճախ իրական կյանքում չստանալով անհրաժեշտ աջակցություն՝ փնտրում են փոխարինող միջավայր համացանցում, որտեղ ձևավորվում է նրանց «ինտերնետային ինքնությունը», որը կարող է փոխարինել իրական կյանքում ունեցած դերին։

Վտանգները դեռահասության շրջանում

Թունաբանության և մանկական վերակենդանացման կլինիկայի ղեկավար Մարինե Գրիգորյանը նշեց, որ դեռահասության տարիքում վարքային խանգարումները հաճախ արտահայտվում են ինքնավնասման դրսևորումներով։ «Ծնողները պետք է ուշադիր լինեն իրենց երեխաների վարքի փոփոխությունների հանդեպ։ Անհրաժեշտ է ապահովել անվտանգ միջավայր և հոգեբանական աջակցություն՝ կանխելու ինքնավնասման փորձերը»,- ասաց նա։

Վերջին տվյալների համաձայն՝ 2024 թ. միայն ԵՊԲՀ «Մուրացան» հիվանդանոցային համալիրում գրանցվել է մանկական սուր թունավորումների 763 դեպք, որոնցից 248-ը՝ դեղորայքային, իսկ 515-ը՝ ոչ բժշկական նյութերով։ Հատկապես մտահոգիչ է այն հանգամանքը, որ 14-17 տարեկան դեռահասների շրջանում ինքնավնասման փորձերը հաճախ կապված են դեղորայքային թունավորումների հետ։

Կանխարգելիչ քայլերը և մասնագետների խորհուրդները

Մասնագետները կարևորեցին համապարփակ մոտեցման անհրաժեշտությունը՝ ընդգծելով, որ խնդրի լուծումը պահանջում է ոչ միայն ծնողների, այլև կրթական հաստատությունների, ուսուցիչների և նեղ մասնագետների ներգրավումը։ Նրանք խորհուրդ տվեցին.

• Ուշադիր լինել երեխայի վարքագծի փոփոխություններին՝ ժամանակին արձագանքելու համար։
• Ամրապնդել ծնող-երեխա շփումը՝ խրախուսման մեթոդների միջոցով։
• Սահմանափակել համակարգչային խաղերի ժամանակը՝ իրական կյանքում ավելի ակտիվ միջավայր ապահովելով։
• Հոգեբանական աջակցություն տրամադրել երեխաներին՝ կանխելու տագնապներն ու դեպրեսիվ դրսևորումները։
• Խուսափել երեխայի համեմատությունից այլ երեխաների հետ՝ խթանելով ինքնագնահատականի բարձրացումը։

Մամուլի ասուլիսի մասնակիցները նշեցին, որ հանրային իրազեկման այս ձևաչափը կլինի շարունակական՝ նպատակ ունենալով նպաստել ծնողների, մանկավարժների և ողջ հասարակության տեղեկացվածությանը՝ երեխաների հոգեկան և ֆիզիկական առողջության պահպանման հարցում։