Փոխնակ մայր. բիբլիական ժամանակներից մինչեւ մեր օրերը

-Փոխնակ մայրությունը վերարտադրողական բժշկության ամենամեծ նվաճումներից կարելի է համարել, ո՞րտեղից է առաջացել եւ տարածում ստացել բեղմնավորման այս տեսակը:

-Առաջին հերթին դա չբերության դեմ պայքարի մեթոդ է: Իրականում սուրոգատ մայրերի ծառայությամբ օգտվել են  հնուց, անգամ բիբլիական ժամանակներից: Դեռ Հին կտակարանում պատմվում է 2 մարգարեների` Աբրահամի եւ Իսահակի մասին, ովքեր  իրենց կանանց անպտղությունից ելնելով` ստիպված են եղել դիմել սեփական  ծառաներին: Վերջիններս` որդիներ  ծնեցին մարգարեների համար: Պատմիչ Պլութարքոսը իր աշխատություններում նույնպես  նկարագրել է  նմանատիպ  դեպքեր. սուրոգատ մայրությունը  հայտնի է  նաեւ Հին Հռոմի պատմությանից:

Այնպես որ այս հարցը շատ հեռու է նոր լինելուց, պարզապես նոր է մեր մոտեցումը սուրոգատ մայրության հարցի վերաբերյալ, նոր են նաեւ միջոցները եւ հնարավորությունները:

-Ի տարբերություն նախկինում ընդունված եղանակի, ի՞նչով է առանձնանում սուրոգատ մայրությունը մեր օրերում:

-Հնագույն «դասական» տեսակը ենթադրել է տղամարդու եւ տվյալ կնոջ, որը պատրաստվում էր կրել երեխային եւ ստանձնել սուրոգատ մոր դերը` սեռական ակտ: Այդ կերպ կինը դառնում էր երեխայի մայրը եւ գենետիկորեն երեխան նրանն էր: Նա փոխանցում  էր իր սեփական երեխային ուրիշ ընտանիքի` դաստիրակության համար:  Ժամանակակից տարբերակում` տղամարդու սերմը ենթարկվում է հատուկ մշակման, որից հետո արհեստական բեղմնավորման արդյունքում ստացված էմբրիոնը` սաղմիկը,  ներարգանդային իսեմինացիայի եղանակով տեղադրվում է սուրոգատ մոր արգանդում: Իրականում սուրոգատ մայրը նա է, ով ինչպես արդեն նկատեցինք, միայն իր արգանդում  կրում է արհեստական ճանապարհով ձեւավորված ուրիշի երեխային: Արհեստականորեն ստացված սաղմիկը, աճեցվում է հատուկ լաբորատոր պայմաններում,  իսկ սուրոգատ մարը իր արգանդում երեխային կրում է մինչեւ հղիության ավարտը, որպեսզի ծննդաբերելուց հետո փոխանցի գենետիկ ծնողներին:

-Տարածվ՞ած է վերարտադրության այս տեսակը Հայաստանում:

-Պայմանավորված վերարտոդրողական բժշկության զարգացմամբ` մասնավորապես էքստրակորպորալ` արտամարմնային բեղմնավորման տեխնոլոգիաների  եւ, իհարկե, Հայաստանում 2002 թվականին օրենքի ու սուրոգատ մայրությունը կանոնակարգող նորմատիվ միջոցների ընդունման հետ` Հայաստանում նույնպես փոխնակ մայրությունը բավականաչափ տարածում է ստացել:

-Երկարատեւ տարիներ աշխատելով վերարտոդրողականության ոլորտում Եվրոպայում եւԱՄՆ-ում , ի՞նչպիսին է ըստ Ձեզ սուրոգատ մայրության վերաբերյալ մարդկանց վերաբերմունքը ժամանակակից աշխարհում:

-Սուրոգատ մայրությունը տարածված երեւույթ  է, չնայած օրենքները ամենատարբեր դրսեւորումներն ունեն տարբեր երկրներում, սկսած միանգամայն  լոյալությունից, ավարտված խստագույն  արգելքներով: Օրինակ, Ֆրանսիայում առաջին արհեստական երեխայի հայր Ռենե Ֆրիդմանը իր վերջերս հրատարակված «Conviction» գրքում գրում է, որ սուրոգատ մայրությունը մարմնավաճառության ձեւ է: Բայց, եթե Ֆրանսիայում սուրոգատ մայրությունը արգելված է, ապա ԱՄՆ-ում այն մեծ տարածում ունի, շատ հանրահայտ մարդիկ, ինչպիսիք են Նիկոլ Քիդմանը, Էլտոն Ջոնը, Մայքլ Ջեքսոնը, Քրիստիանու Ռոնալդուն  դիմել են այդ քայլին:

-Այսպիսով, կարելի է վստահ ասել, որ ոչ մի գենետիկ հատկություն չի փոխանցվում սուրագատ մորից երեխային:

-Այո, ոչ մի գենետիկ, արյունակցական կապ չկա սուրոգատ մոր եւ երեխայի միջեւ:

-Որքան էլ առաջին հայացքից «հեշտ» գործընթաց է թվում, սակայն կա մայրական բնազդիհասկացությունը, անցնում է արդյո՞ք կինը որոշակի հոգեբանական նախապատրաստություննախքան սուրոգատ մայր դառնալը:

-Դա պարտադիր պայման է, եւ ոչ միայն հոգեբանական հետազոտություն է անցնում, այլեւ հոգեբանական սատարում է ստանում մասնագետների կողմից:  Կինը նաեւ պարտավոր է անցնել մի շարք այլ  հետազոտություններ, որպեսզի բացառվի որեւէ  ինֆեկցիոն կամ այլ տեսակի հիվանդության փոխանցումը երեխային:

-Սուրոգատ մայրությունը հնարավորություն է ամուսնական զույգերի համարվերարտադրողականություն ապահովելու, ինչպե՞ս կարելի Է հասարակության մեջ վերացնել այնթյուր կարծիքը, թե սուրոգատ մայրը թողնում է կամ հրաժարվում է «իր» երեխայից:

-Նման դիրքորոշումների հիմքում հաճախ տեղեկատվության պակասն է  փոխնակ մայրության մասին: Եթե երեխան գենետիկորեն չի պատկանում տվյալ կնոջը, հետեւաբար կինը չի հրաժարվում «իր» երեխայից, այլ լոկ փոխանցում է իր արգանդում կրած երեխային` օրենքով  սահմանված կենսաբանական ծնողներին: Դրա համար հասարակությունը  պետք է  շնորհակալ լինի սուրոգատ մայրերին, այնպես, ինչպես ողջ կյանքում նրան շնորհակալ են այն ամուսնական զույգերը, ովքեր ծնող դառնալու երջանկության  են արժանացել:

Հարցազրույցը`   Տաթեւիկ Գրիգորյանի