Մեր հայրենիքի անբաժանելի մասն է նաեւ հայկական երկրորդ հանրապետությունը` Արցախը:
Տարբեր ժամանակաշրջաններում այն կոչվել էլ տարբեր անուններով` Ուրտեխե-Ուրտեխինի, Օրխիստենե, Արցախ, Ծավդեք, Խաչեն, ինչպես նաեւ Ղարաբաղ`Սեւ այգի:
Որքան էլ հարեւան պետությունները փորձեն խեղաթյուրել պատմությունն ու պատմական Արցախը փորձեն իրենցը համարել, պատմությունն այլ բան է վկայում:
Դեռեւս Մ.թ.ա. I դարի կեսերին, երբ Հայաստանն աշխարհի հզորագույն պետություններից մեկն էր, Հայոց Տիգրան Մեծ արքան, կարեւորելով Արցախի դերը, այստեղ է կառուցում իր անունը կրող 4 քաղաքներից մեկը` Արցախի Տիգրանակերտը: Այսօր էլ հին քաղաքի տեղում պահպանվել են դամբանաթմբեր, կոթողներ, ժայռափոր հարթակներ ու համալիրներ:
Իսկ քրիստոնեության ընդունումից հետո` 5-րդ դարում, Մեսրոպ Մաշտոցի կողմից հայկական գրերի ստեղծումից հետո Մեսրոպ